پیش از آنکه به بحث در اصل مهدویت بپردازیم لازم است بدانیم که جایگاه اعتقاد به ظهور امام مهدی (عج) در اعتقادات شیعه کجاست؟ چقدر معرفت آن حضرت می تواند بر زندگی تاثیر بگذارد ؟آیا توجه و توسل به آن حضرت موثر است ؟و یا این اعتقاد  ضرورت دینی دارد، یا اینکه می توان به کسی که معتقد به آن حضرت نیست مسلمان و شیعه گفت؟

شیعه معتقد است که اصول دین پنج چیز است 1- توحید 2- معاد 3- نبوت 4- امامت 5- عدل و در این تفسیم بندی امامت و عدل جزء اصول مذهب به شمار می آیند به همین دلیل بعضی فکر کردند که اعتقاد به امامت و ولایت اهل بیت علیهم السلام ضرورت اسلامی ندارد و ایمان اسلامی بدون آنان امکان پذیر است در حالی که امام باقر(ع) در روایتی می فرماید: بالاترین و مرتفع ترین امر دین و کلید همه امور دینی و مدخل آنان و مایه خرسندی خدای جهان، اطاعت از امام پس از شناخت اوست و خداوند این افراد را که اعتقاد به امامت ندارند شایسته مقام ایمان ندانسته و نام مسلمان را مناسب آنان معرفی کرده و می فرماید: اعراب مدعی ایمان شدند، ای پیامبرریال به انان بگو که لیاقت ندارد ولی بگوید که ما اسلام آوردیم( حجرات.آیه 14) پس میان مسلمان و مومن فرق است. این فرق چیست؟ این تفاوت غیر از اعتقاد قلبی و عمل به مبانی دین است بلکه این تفاوت در اصل مهم ولایت اهل بیت علیهم السلام نهفته است. مؤمن کسی است که معتقد به پیامبر اکرم(ص) و جانشینان آن حضرت از امیرالمؤمنین تا امام مهدی (عج) است و آنان را حجج الهی می داند. فردی از امام صادق(ص) درباره فرق اسلام و ایمان پرسید. امام صادق(ع) فرمودند: اسلام همان اعتقاد آشکاری است که مردم برآن هستند یعنی گواهی به توحید خداوند متعال و نبوت پیامبر اکرم(ث) و برپاداشتن نماز و پرداخت زکات و انجام حج و روزه. این اسلام است، ولی ایمان عبارت است از اعتقاد به امامت اهل بیت علیهم السلام همراه با مبانی دیگر است ( توحید، نبوت  ....)

اما معرفت امام، پیامبر اکرم(ص) درباره معرفت امام می فرماید: من مات و لم یعرفه امام زمانه مات میته جاهلیه: هرکس بمیرد و امام زمان خود را نشناسد به مرگ جاهلیت مرده است. از این حدیث که در کتابهای سنی و شیعه روایت شده معلوم می شود که شناخت امام زمان در هر زمانی این خصوصیت را دارد که هر کس بدون این شناخت از دنیا برود اگرچه در سایر امور دیگر معرفت کسب کرده باشد به مرگ جاهلی مرده است. امام باقر(ع) پس از ذکر این حدیث پیامبر(ص) فرمودند: لایعذر الناس حتی یعرفوا امامهم، مردم هیچ عذری و حجتی ندارند تا آن که امامشان را بشناسند. از این رو شناخت امام معصوم عصر و زمان، نخستین و مهم ترین وظیفه یک انسان در زندگی است و هرگونه کوتاهی در این راه غیرقابل جبران است( چون خداوند هدایت و سعادت ما را فقط در دستان پر مهر او به ودیعه نهاده است) و نتیجه ای جز واماندگی، درماندگی، گمگشتگی و حیرانی به دنبال نخواهد داشت.